Czy należy kierować pracowników na profilaktyczne badania lekarskie w czasie epidemii COVID-19?
Na podstawie przepisów ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, od dnia ogłoszenia danego stanu, zawiesza się wykonywanie następujących obowiązków dotyczących:
- badań okresowych pracowników, którym podlegają na podstawie art. 229 § 2 zdanie pierwsze ustawy Kodeks pracy),
- wydawania przez pracodawcę skierowań na badania okresowe na podstawie art. 229 § 4a Kodeksu pracy),
- badań okresowych po zaprzestaniu pracy w kontakcie z substancjami i czynnikami rakotwórczymi lub pyłami zwłókniającymi lub po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami na podstawie art. 229 § 5 Kodeksu pracy).
Po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii albo po odwołaniu stanu epidemii, pracodawca i pracownik są obowiązani niezwłocznie podjąć wykonanie zawieszonych obowiązków i wykonać je w okresie nie dłuższym niż 180 dni od dnia odwołania danego stanu.
Orzeczenia lekarskie wydane w ramach wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich, których ważność upłynęła po dniu 7 marca 2020 r., zachowują ważność, nie dłużej jednak niż do upływu 180 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii, albo od dnia odwołania stanu epidemii. Zawieszenie nie obejmuje wykonywania badań wstępnych oraz badań kontrolnych.
W przypadku braku dostępności do lekarza medycyny pracy uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego, badanie takie może przeprowadzić i wydać odpowiednie orzeczenie lekarskie inny lekarz. Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza ma charakter tymczasowy i traci moc po upływie 180 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii, albo od dnia odwołania stanu epidemii. Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza włącza się do akt osobowych pracownika.
Czy w czasie epidemii można zwolnić osobę przyjmowaną do pracy z badań wstępnych jeśli posiada ważne orzeczenie lekarskie?
Na mocy postanowień art. 229 § 1 pkt 1 ustawy Kodeks pracy na pracodawcy ciąży obowiązek skierowania osoby przyjmowanej do pracy na wstępne badania lekarskie
Wyjątek od tej reguły, w myśl art. 229 § 11 Kodeksu pracy, stanowią:
- osoby ponownie przyjmowanej do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą, a także
- osoby przyjmowanej do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca ten stwierdzi, że warunki występujące u poprzedniego pracodawcy odpowiadają warunkom występującym na stanowisku pracy, na które przyjmowany jest pracownik. Pracodawca powinien zażądać od takiej osoby aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy oraz skierowania na badania będącego podstawą wydania tego orzeczenia.
Powyższe stosuje się odpowiednio w przypadku przyjmowania do pracy osoby pozostającej jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą.
Ponadto, z dniem 16 grudnia 2020 r., w ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, wprowadzono nowe uregulowania dotyczące badań wstępnych. Zgodnie z dodanym zapisem, w trakcie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii:
- w stosunku do osoby zatrudnianej na stanowisko pracy inne, niż administracyjno-biurowe, okresy, o których mowa w ww. art. 229 § 11 ustawy Kodeks pracy, zostają wydłużone do 180 dni,
- wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby zatrudniane na stanowisko administracyjno-biurowe, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca stwierdzi, że warunki występujące u poprzedniego pracodawcy odpowiadają warunkom występującym na stanowisku pracy, na które przyjmowany jest pracownik.
Przy zachowaniu wymienionych warunków istnieje zatem możliwość niekierowania osoby przyjmowanej do pracy na badania wstępne, ale obowiązkiem pracodawcy, który chciałby z tej możliwości skorzystać, jest dokonanie oceny, że posiadane przez taką osobę aktualne orzeczenie lekarskie o braku przeciwskazań do pracy może mieć zastosowanie do nowego stanowiska pracy. Pracodawca powinien przede wszystkim porównać, czy nie nastąpi zmiana środowiska pracy, a co za tym idzie, czy będą występowały tożsame i w równorzędnym natężeniu jak uprzednio czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia i uciążliwe.
Jednocześnie należy podkreślić, że w świetle art. 229 § 11 pkt 2 ustawy Kodeks pracy z wstępnych badań lekarskich nie mogą być zwolnione osoby, które są przyjmowane przez pracodawcę do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.
Czy okres przebywania na kwarantannie powinien być zaliczony do okresu, po którym pracownika należy skierować na badania kontrolne?
Stosownie do art. 229 § 2 ustawy Kodeks pracy w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.
Obowiązek przeprowadzenia badań kontrolnych dotyczy więc tych sytuacji, gdy pracownik jest niezdolny do pracy wskutek choroby i niezdolność ta trwa nieprzerwanie co najmniej 31 dni.
Natomiast zgodnie z definicją, ustaloną w przepisie ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, kwarantanna oznacza odosobnienie osoby zdrowej, która była narażona na zakażenie, w celu zapobieżenia szerzeniu się chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych.
Jak wynika z powyższej definicji, kwarantanna nie jest okresem choroby, a zatem okres jej trwania nie powinien być wliczany do okresu niezdolności do pracy, po upływie którego pracownika należy skierować na badania kontrolne.